GNU-Linux'un Kullanım Amacı,Donanım Desteği ve Avantaj/Dezavantajları

[TRWE_2012]

ÖnSöz

Ücretsiz olarak dağıtılıyor ve gelişiminin hala devam ediyor olması bircok kişinin Linux'un profesyonel alanlarda kullanılamayacağının düşünmesine yol açmaktadır. Oysa Linux işletim sistemini kullanan bilgisayarlar özel kullanım başta olmak üzere birçok alanda yaygın olarak kullanılmaktadırlar.

Kişisel Kullanım

Linux evinde veya işinde UNIX işletim sistemi altında çalışmak isteyenler için ideal bir platformdur. Özellikle işi veya eğitimi sırasında UNIX platformlar altında çalışmak uygulamalar kullanmak veya yazılım geliştiren kişiler kendi kişisel bilgisayarlarında benzer ortamı yakalayabilmekte ve işlerini kendi kişisel bilgisayarlarında gerçekleştirebilmektedirler. Bunlara ek olarak Linux altında yer alan uygulamalar giderek sıradan bir kullanıcı için bile bu işletim sisteminin ilgi çekici hale gelmesini sağlamaktadır. Gelişimleri henüz tamamlanmamış olmasına rağmen herhangi bir kişisel bilgisayardan beklenebilecek yazı editörleri hesap cetvelleri çizim yazılımları veri tabanları birçok ihtiyaca cevap verecek düzeye gelmiştir. Örneğin LaTeX kullanıcıları MS-DOS altında buldukları desteğin çok daha fazlasını Linux altında bulabilmektedirler.

Internet Sunucusu

Linux doğrudan TCP/IP desteği ile gelmektedir. Bu yönü ile TCP/IP temelli bilgisayar ağlarında hem istemci hem de sunucu olarak yaygın kullanım bulmuştur. Üzerinde hali hazırda bulunan servislerin çeşitliliği yeni çıkan servislere hızlı ayak uydurması kolay konfigüre edilebilmesi ve özellikle de düşük maliyeti sebebi ile yaygın olarak İnternet servislerinin verilmesi amacıyla kullanılmaktadır. Zamanla verdiği ağ servisleri başka protokollere destek verecek sekilde genişletilmiştir. Şu anda Linux

WWW sunucu
DNS sunucu
NFS sunucu
NIS sunucu
X Window sunucu
BOOTP sunucu
SMTP sunucu
FTP sunucu
LIST sunucu
NEWS sunucu

gibi yaygın TCP/IP servislerinin yanısıra

NOVELL sunucu (Novell protokolü kullanarak disk ve yazıcı servisi)
SAMBA sunucu (Windows 3.1 Windows95 Windows NT ve WfW için disk ve yazıcı servisi)
APPLETALK sunucu (MacOS kullanan Apple makinalar için disk ve yazıcı servisi)

verebilmektedir.

Ağ Elemanı

Linux yazılım desteği ile birçok ağ elemanının yerine geçebilecek bir alternatif olarak kullanılabilmektedir. Birden fazla ağın birbirine bağlanması amacıyla bir yönlendirici (router) olarak da kullanılabilmektedir. Özellikle farklı protokoller arası bir geçiş elemanı olarak yaygın şekilde Linux'tan yararlanılmaktadır. Ayırca yönlendirici olarak kullanıldığında kolaylıkla güvenlik amacıyla firewall (alev duvarı) olarak konfigüre edilebilmektedir.

Buna ek olarak bir ağ üzerinde bulunan iki segmanın trafiğini birbirinden ayıran bir köprü (bridge) olarak da hizmet verebilmektedir. Birçok kurumda bir veya daha çok modemin bağlanması amacıyla bir terminal sunucu (terminal server) olarak Linux kullanılmaktadır.

Linux Ve Donanım Desteği

Bir işletim sisteminin tüm kartları tanıması tüm sabit disklerle çalışabilmesi tüm giriş/çıkış kartlarıyla uyum içinde çalışması mümkün değildir. Bu konuda çok iddalı olan tak-çalıştır sistemine sahip Windows11-10 bile bazen yetersiz kalabilmekte. Linux da piyasada yeralan hemen hemen bütün donanımlarla birlikte çalışabilir.

Linux üzerinde matematiksel işlemci olsun veya olmasın Intel 386SX/DX 486SX/DX/SX2/DX2/DX4 Pentium ve PentiumPro işlemcilerde sorunsuz çalışır. Bunlarla beraber (Cyrix 486 tabanlı işlemcilerinde nadiren sorun çıkarsa da) AMD Cyrix gibi firmaların işlemcileri de Linux tarafından desteklenir. Matematik işlemcisi olmayan bilgisayarlarda Linux'un beyni sayılan çekirdek matematik işlemcisine gerek duyulan kod parçalarında bu işlemciyi emüle edebilir. Burada belirtilen IBM uyumlu PCler dışında ALPHA PowerPC MIPS farklı Sparc modelleri PA-RISC gibi birçok farklı işlemciye de başarılı bir şekilde taşınmıştır.

Linux kişisel bilgisayarlarda kullanılan ISA VLB (Vesa Local Bus - yerel veri yolu) EISA MCA (IBM Microchannel) veya PCI veriyolu mimarisi ile çalışabilirler.

Linux SMP (symmetric multi processor) olarak da bilinen birden fazla işlemcili bilgisayarlar üzerinde de çalışabilir ve birden fazla işlemciyi en verimli şekilde kullanır.Örnek : 11.nesil H serisi i7 İntel CPU yada AMD Ryzen 7 CPU gibi.....

Kişisel bilgisayarların kullandığı 80x86 ve 80x64 tabanlı işlemciler dışında taşınan ve sorunsuzca çalıştığı bilinen işlemciler ve bilgisayarlar ile konu hakkında daha fazla bilgi alınabilecek İnternet adresleri aşağıda verilmiştir.

Linux/68000
Linux/MIPS
Linux/PowerPC
Linux for Acorn
MacLinux
Compaq Deskpro XL
IBM PS/2 MCA systems
Compaq Contura Aero
IBM ThinkPad
Linux/MIPS
Linux/Alpha
HP PA-RISC
SPARC/Linux

Linux metin modu kullanırken tüm ekran kartlarıyla (Hercules CGA EGA CGA IBM monokrom) sorunsuz çalışır. X Window çalıştırmak isterseniz hızlandırılmış bir SVGA kart önerilir. Sürekli yenileri eklense de aşağıda şu anda desteklenen kartların tam listesi vardır.

Hercules mono
VGA / VGA Mono
EGA
ARK Logic ARK1000PV/2000PV ARK1000PV/VL
ATI VGA Wonder ATI Mach32 ATI Mach8 ATI Mach64
Cirrus 542x 543x 62x5 6420/6440
OAK OTI-037/67/77/87
Trident TVGA8900 TVGA8800 TVGA9xxx
Tseng ET3000/ET4000/W32 ET4000/W32/W32i/W32p ET4000AX
IBM 8514/A IBM XGA XGA-II
IIT AGX-010/014/015/016 (16 bpp)
Oak OTI-087 OTI-067 OTI-077
S3 911 924 801 805 928 864 964 Trio32 Trio64 868 968
Weitek P9000 (16/32 bpp)
Diamond Viper VLB/PCI
Orchid P9000
Western Digital PVGA1 WD90C00/10/11/24/30/31/33
Avance Logic AL2101/2228/2301/2302/2308/2401
Chips & Technologies 65520/65530/65540/65545
Compaq AVGA
Genoa GVGA
MCGA (320x200)
MX MX68000/MX68010
NCR 77C22 77C22E 77C22E+
RealTek RTG3106
Video 7 / Headland Technologies HT216-32
Western Digital/Paradise PVGA1 WD90C00/10/11/24/30/31/33
Hyundai HGC-1280
Sigma LaserView PLUS

Sabit Diskler ve Sabit Disk Denetleyicileri

Linux standart IDE bazı ESDI hemen hemen tüm SCSI ve nadiren kullanılsa da MFM ve RLL denetleyicilerini desteklerler. Aslında Linux çalıştırmak için sabit diske gerek yoktur. Ağ üzerinden Bootp protokolü yardımıyla Linux yüklü başka bir bilgisayarın kaynaklarını kullanmak mümkündür. Sabit disk denetleyiciniz en az 16 bit olmalıdır. Genellikle MS-DOS altında sorunsuz çalışan her sabit diski Linux da görebilir.

Sabit disk üzerinde Linux için bir miktar yer ayırmalısınız. Birden fazla disk de kullanabilirsiniz Linux her diski ayrı bir dizin altından erişebilir. Bu konuda daha geniş bilgiyi Linux kurulumu bölümünde bulabilirsiniz.

Sabit diskler denetleyicileri desteklendiği sürece Linux altında kullanılabilirler. Artık neredeyse tüm CD-ROM'lar SCSI denetleyicilerle çalışıyorlar. Bir SCSI denetleyiciniz varsa makinanız CD-ROM'u da tanıyacaktır. Linux CD-ROM'ların standart iso9660 dosya sistemini de tanır.

Desteklenenen kartlar

AMI Fast Disk VLB/EISA
Adaptec AVA-1505/1515 AHA-1510/152x AHA-154x AHA-174x AHA-274x AHA-2940/3940 ACB-40xx
Always IN2000
BusLogic (ISA/EISA/VLB/PCI)
DPT PM2001 PM2012A (EATA-PIO)
DTC 329x (EISA) (Adaptec 154x compatible)
Future Domain TMC-16x0 TMC-3260 (PCI) TMC-8xx TMC-950
Media Vision Pro Audio Spectrum 16 SCSI (ISA)
NCR 5380 generic 53c400 53c406a 53c7x0 53c8x0 (PCI)
Qlogic / Control Concepts SCSI/IDE (FAS408) (ISA/VLB)
Seagate ST-01/ST-02 (ISA)
SoundBlaster 16 SCSI-2 (ISA)
Trantor T128/T128F/T228 (ISA)
UltraStor 14F (ISA) 24F (EISA) 34F (VLB)
Western Digital WD7000 SCSI
AMD AM53C974 AM79C974 (PCI)
Adaptec SCSI-MFM/RLL bridgeboard
Iomega PC2/2B
Qlogic (ISP1020) (PCI)
Ricoh GSI-8

Ethernet Kartları

Piyasada çok çeşitli ethernet kartları vardır. Genellikle yaygın olarak kullanılanlar 3Com veya NE2000 uyumlulardır. Aşağıda desteklenen ethernet kartların bir listesi yeralmaktadır. PCMCIA Tokenring ISDN AX25 kartlarının uyumlu olanları çok nadir kullanıldıkları için burada belirtilmeyecektir.

3Com 3C501 3Com 3C503 3C505 3C507 3C509/3C509B (ISA) / 3C579 (EISA)
AMD LANCE (79C960) / PCnet-ISA/PCI (AT1500 HP J2405A
NE1500 NE2100 NE2000 NE1000
AT&T GIS WaveLAN
Allied Telesis AT1700
Ansel Communications AC3200 EISA
Apricot Xen-II
Cabletron E21xx
DEC DE425 (EISA) / DE434/DE435 (PCI) DEC DEPCA
HP PCLAN 27245 27247 27252A 10/100VG PCLAN
Intel EtherExpress EtherExpress Pro
New Media Ethernet
Racal-Interlan NI5210 NI6510
PureData PDUC8028 PDI8023
SEEQ 8005
SMC Ultra
Schneider & Koch G16
Western Digital WD80x3
Zenith Z-Note / IBM ThinkPad 300 built-in adapter

Ses Kartları

Linux üzerinde hemen her türlü ses kartı desteği var. SoundBlaster16 ses kartlarının üzerinde ASP çipi veya 4.11 ve 4.12 DSP (digital signal processor - sayısal ses işleyici) bulunanları Linux üzerinde kullanamazsınız.

Desteklenen ses kartları

6850 UART MIDI
Adlib (OPL2)
Audio Excell DSP16
Aztech Sound Galaxy NX Pro
Crystal CS4232
CHO-PSS (Orchid SoundWave32 Cardinal DSP16)
Ensoniq SoundScape
AWE 32
Gravis Ultrasound Gravis Ultrasound MAX
Logitech SoundMan Games Logitech SoundMan Wave
Logitech SoundMan 16 (PAS-16 uyumlu)
MPU-401 MIDI
MediaTriX AudioTriX Pro
Media Vision Premium 3D (Jazz16) Pro Sonic 16 (Jazz) Pro Audio Spectrum 16
Microsoft Sound System (AD1848)
OAK OTI-601D cards (Mozart)
OPTi 82C928/82C929 cards (MAD16/MAD16 Pro)
Sound Blaster Sound Blaster Pro Sound Blaster 16
Turtle Beach Wavefront cards (Maui Tropez)
Wave Blaster

Fare

Linux Microsoft serial mouse Mouse Systems serial mouse Logitech Mouseman serial mouse Logitech serial mouse ATI XL Inport busmouse Microsoft busmouse Logitech busmouse ve PS/2 mouse destekler.

Genellikle kullanacağınız farenin türü Microsoft ya da Mouse Systems serial mouse olacaktır.

Modem Yazıcı ve Oyun Çubuğu

Hem internal (kasa içine takılan) hem de external (kasanın dışında kalan) tüm modemler Linux tarafından desteklenir. Aynı şekilde paralel veya seri porta takılan her yazıcı ve çizici desteklenir. İsterseniz bunları yerel bir ağ üzerinden birden fazla makinaya paylaştırabilirsiniz. Linux altında lpr yazılımı yazıcılara erişimi sağlamak için kullanılır.

Oyun çubukları için sürücüler ister doğrudan çekirdeğe eklenebilir istenirse de modül olarak derlenebilir.

Aşağıda Linux'un desteklediği giriş/çıkış kartlarının geniş bir listesi vardır.

AST FourPort and clones
Accent Async-4
Arnet Multiport-8
Bell Technologies HUB6
Boca BB-1004 1008 BB-2016 IO/AT66 IO 2by4
Computone ValuePort
DigiBoard PC/X (4 8 16 port)
Comtrol Hostess 550 (4 8 port)
PC-COMM 4-port (4 port)
SIIG I/O Expander 4S (4 port uses 4 IRQ's)
STB 4-COM (4 port)
Twincom ACI/550
Usenet Serial Board II (4 port)
Cyclades Cyclom-8Y/16Y (8 16 port) (ISA/PCI)
Stallion EasyIO EasyConnection 8/32 8/64

Linux Avantaj ve Dezavantajları

Pekçok insan ``neden Linux?'' diye sorabilir. Belki de cevap önce kullanıcının kendini tanıması ile bulunabilir. Değişik yerlerde Linux kullanılması ve bunun sonuçları hakkında gözlemlediklerimizin ışığı altında çok kabaca:

Eğer;

Bilgisayarla ilişkiniz belirli paket programlara dayanıyorsa bilgisayar kullanmak için bilgisayar konusunda bilgi sahibi olmanız gerektiğine inanmıyorsanız bilgisayar ile uğraşmak hoşunuza gitmiyorsa sorunlarınızı kendi başınıza çözmeyi denemekten hoşlanmıyorsanız bir sorun çıktığında para vererek de olsa bu sorununuzu birisi aracılığı ile çözmek istiyorsanız

Linux kesinlikle size göre değil.....!!!!

Ama eğer;

Bilgisayarınızla ilgilenmekten hoşlanıyorsanız bilgisayarda çıkan problemlerle uğraşmak hoşunuza gidiyorsa diğer işletim sistemlerinin sizi sıktığına ve sınırladığına inanıyorsanız donanımınızdan daha çok performans istiyorsanız UNIX işletim sistemi ile çalışmayı seviyorsanız

Linux size göre olabilir.

Avantajları

UNIX işletim sistemine sahip bir bilgisayar kullanmak istiyorsanız ve bu işletim sisteminde platforma bağımlı bir yazılım kullanmıyorsanız Linux ideal bir çözümdür.

Linux ücretsizdir. Sadece işletim sisteminin maliyeti açısından değil verdiği performans için ihtiyaç duyduğu donanım açısından da çok ucuzdur. Üstüne üstlük çok kullanılan ve bol yedek parçası bulunan bir platform altında çalıştığı için belirli bir Linux sisteminin performansını artırmak için yapılması gereken yatırım başka bir UNIX iş istasyonunu aynı oranda geliştirmek için gereken yatırıma göre çok düşüktür. Herhangi bir Sun bilgisayarın hafizasını iki katına çıkarmak için harcanacak para ile bir Linux-PC'nin hafizasını iki katına çıkarmak için harcanması gereken parayı kıyaslamayı deneyin. Fakat şirketler bazında Linux'un bedava bir işletim sistemi olması genelde gözardı edilir.

Bir Linux makine bu sayede sadece işletim sistemi açısından değil donanım olarak da ucuza gelmektedir.

Linux hızla geliştirilmektedir. Bu gelişimin en büyük yararı eksikliklerin kullanıcıların talepleri ve çabaları sonucunda hızla giderilmesidir. Linux diğer tüm işletim sistemlerine göre belirli bir donanım için daha hızlı destek verebilmektedir.

Linux çok değişik donanımlar ve servisler icin özel olarak hazırlanır. İşletim sisteminin temelini oluşturan çekirdek kullanıcı tarafından da derlenebildiği için bu derleme sırasında sadece kullanım amacına yönelik alt programlarla donatılır. Bu genel olarak daha sistemin performansını artırmaktadır. (Örnek olarak SCSI donanımınız yoksa çekirdeğinizde SCSI ile ilgili alt programlara yer vermezsiniz)

Dezavantajları

Linux'un serbestçe dağıtılıyor olması bir çok kişinin bu işletim sistemine güvenmemesine yol açmıştır. ``Ciddi bir şey olsa bedava olmazdı !'' kanısı oldukça yaygındır.

Linux'un sürekli gelişiyor olması en büyük dezavantajlarından biridir. Henüz tüm ihtiyaçlara cevap vermemesi (hala Windows10-11 programlarını çalıştıramıyor ) gelişimin bazı aşamalarında topyekün değişiklikler yapılması gelişimi takip etmek için bazen sürekli yenileme yapılması birçok kullanıcının bu işletim sistemine güvenmemesine yol açmıştır.

Linux herhangi bir ticari destek altında gelişmemektedir. Bunun en büyük yararı işletim sisteminin ticari kaygılar taşımamasıdır. Ancak bunun yanısıra diğer işletim sistemlerinde olan teknik destek dağıtım ve dökümantasyon alanlarında eksikleri vardır. Özellikle teknik destek eksikliği anahtar teslim çözümlere alışmış kullanıcıların çokluğu Linux kullanıcılarının sayısını sınırlayan temel faktörler olmuşlardır.

Bu konudaki eksikliği gidermek için çeşitli gönüllü kuruluşlar kullanıcı grupları oluşmuştur. Zamanla Linux teknik desteği ticari bir konu olarak ortaya çıkmıştır. Şu anda tüm dünyada Linux çözümleri konusunda teknik destek veren danışmanlar bulunmaktadır. Bu kişiler ve kurumlar hakkında ayrıntılı bilgiyi Consultants-HOWTO dökümanında bulabilirsiniz.

Linux işletim sistemini geliştirenlerin ticari kaygılar gütmemeleri bazı ticari yazılımların Linux üzerinde gelişmemesine sebep olmuştur. Linux üzerinde belirli konularda diğer işletim sistemlerinden aşağı kalmayan yazılımlar bulunmasına rağmen belirli bazı konularda çok zayıf kalmıştır. ( Mesela oyunlar )

Linux üzerinde yer alan çözümlerin hepsi basit kullanıcıların rahatça kullanabileceği düzeyde değildir. Bazı çözümler kullanıcıların belirli bir yazılım ve işletim sistemi bilgisine sahip olmalarını gerektirmektedir.

Sonuç olarak:

Biz uzun süre Linux kullandık ve çok zevk aldık. Diğer işletim sistemleri ile yapamadığımız birçok uygulamayı Linux sayesinde gerçekleştirdik. Belirli bir donanım ile gösterdiği performansın bir çok işletim sisteminin üzerinde olduğunu gördük. Ne var ki her uygulama için Linux'un ideal bir çözüm olarak ortaya çıkmadığının bilincinde olmak gerekir. Belki ilerleyen senelerde üzerinde geliştirilen uygulama yazılımları daha çok kişiyi başka işletim sistemleri kullanmaktan vazgeçirecektir.

Kaynak : LinuxPC Lab. Dergisi Sayı :02 Yıl : 2008 -Nisan 23